သားဆက္ျခားနည္းမ်ား (Birth Spacing Methods)

Posted by Dr. Win Thein on Mar 11, 2010( http://www.drwinthein.com/ ) 

သားဆက္ ျခားနည္းမ်ား အေၾကာင္း ေရးသား ရတဲ့ ရည္႐ြယ္ ခ်က္ကေတာ့ အိမ္ေထာင္ ႐ွင္မ်ား သင့္ေတာ္ေသာ သားဆက္ျခား နည္းကို အသံုး ျပဳျခင္း အားျဖင့္ မိခင္ေကာ ကေလးပါ က်န္းမာ ေစရန္ ႏွင့္ သားသမီး မလိုခ်င္ ေသးခ်ိန္ တားဆီး ထားရန္၊ အိမ္ေထာင္ မျပဳ ရေသး သူမ်ား အတြက္ လည္း မလိုလား အပ္တဲ့ ကိုယ္၀န္ ေဆာင္မႈ ကို ေ႐ွာင္႐ွား ႏိုင္ေစရန္၊ အေၾကာင္း အမ်ဳိးမ်ဳိး ေၾကာင့္ လိင္ အၾကမ္း ဖက္မႈ ခံရသူမ်ား အတြက္ အ႐ွက္ တကဲြ အက်ဳိးနဲ မျဖစ္ေပၚ ေစရန္ ရည္႐ြယ္ ေရးသား ရပါတယ္...။

သားဆက္ ျခားနည္း မ်ားကို အဓိက အားျဖင့္ (၂) မ်ဳိး ခြဲျခား ထားပါတယ္..

1. ေဟာ္မုန္းအသံုးျပဳ သားဆက္ျခားနည္းမ်ား (Hormonal Methods)
2. ေဟာ္မုန္း မသံုးေသာ သားဆက္ျခားနည္းမ်ား (Non-hormonal Methods)

တို႔ ျဖစ္ပါတယ္..။

ေဟာ္မုန္းအသံုးျပဳ သားဆက္ျခားနည္းမ်ား (Hormonal Methods)

• ေန႔စဥ္ေသာက္သေႏၶတား စားေဆးလံုးမ်ား (Combined Oral Contraceptives)
  
  
  
  • ယင္းေဆးလံုး မ်ားတြင္ Ethinylestradiol 0.03 to 0.05 mg (အီစထ႐ိုဂ်င္) ႏွင့္ Levonorgestrel 0.15 mg (ပ႐ိုဂ်က္စတင္) ပါ၀င္ ပါတယ္.. ေန႔စဥ္ အခ်ိန္မွန္ စနစ္တက် ေသာက္ပါက ကိုယ္၀န္ကို ၉၉.၉ % ထိ ကာကြယ္ ႏိုင္စြမ္း ႐ွိျပီး စတင္ သံုးစြဲ သူမ်ား အဖို႔ ရာသီ စေပၚတဲ့ ေန႔မွာဘဲ စတင္ သံုးစြဲ ရပါမယ္.. ႏို႔တိုက္ မိခင္မ်ား သံုးစြဲ မိပါက ႏို႔တြင္ ႏိုက္ထ႐ိုဂ်င္ နဲ႔ ပ႐ိုတိန္း ပါ၀င္မႈ ေလ်ာ့က် ေစ၍ ႏို႔ထြက္ နည္းေစျပီး ကေလး ၾကီးထြားမႈ ကိုလည္း ေႏွာင့္ေႏွး ေစတတ္ သျဖင့္ ကေလး အသက္ ၆ လ ေက်ာ္မွ သံုးစြဲ သင့္ေၾကာင္း WHO မွ အၾကံျပဳ ထုတ္ျပန္ ထားပါတယ္.. ေန႔စဥ္ ေသာက္ တားေဆး ကဒ္ကို သံုးစြဲ ျခင္းျဖင့္ လစဥ္ ရာသီေသြး မွန္မွန္ ေပၚျခင္း၊ ရာသီ လာစဥ္ ကိုက္ခဲမႈ သက္သာ ေစျခင္း၊ သားသမီး ျပန္လို ခ်င္ပါက ေဆးရပ္ျပီး မၾကာခင္ ျပန္ရ ႏိုင္ေစျခင္း၊ သားအိမ္ နဲ႔ သားဥအိမ္ ကင္ဆာ ျဖစ္ပြား မႈ ေလ်ာ့နည္း ေစျခင္း စတဲ့ အက်ဳိး ေက်းဇူး မ်ားရ႐ွိ ေစပါတယ္.. ေဘးထြက္ ဆိုးက်ဳိး မ်ား အေနျဖင့္ ပ်ဳိ႕ျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ တတ္ျခင္း၊ ရင္သား နာက်င္ တတ္ျခင္း၊ ကိုယ္ အေလးခ်ိန္ အနည္းငယ္ တိုးတတ္ျခင္း၊ ေသြး အနည္းငယ္ ဆင္းတတ္ျခင္း တို႔ျဖစ္ ေပၚတတ္ ပါတယ္.. တ႐ုတ္ ႏုိင္ငံ မွ ထုတ္လုပ္ ေသာ တစ္လခံ သေႏၶတား ေဆးလံုး (China Pink Pill) ဟာ Estrogen ပါ၀င္မႈ အလြန္မ်ား သျဖင့္ သံုးစြဲ ရန္ မသင့္ေတာ္ ေၾကာင္း WHO မွ ထုတ္ျပန္ ထားပါတယ္..
• တစ္လခံ သေႏၶတားထိုးေဆး (One month Injection)
  
  
  
  • တစ္လခံ ထိုးေဆး တြင္ Estradiol Valerate 5 mg (အီစထ႐ိုဂ်င္) ႏွင့္ Norethisterone Enantate 50 mg (ပ႐ိုဂ်က္စတင္) ပါ၀င္ ပါတယ္.. ေန႔စဥ္ေသာက္ တားေဆး ကဲ့သို႔ ေဟာ္မုန္း ႏွစ္မ်ဳိး ပါ၀င္ျပီး အာနိသင္ အက်ဳိးမွာ လည္း အားလံုး လိုလို တူညီ ျပီး မွန္ကန္စြာ သံုးစြဲ ပါက ကိုယ္၀န္ကို ၉၉.၉ % ထိ ကာကြယ္ ႏိုင္စြမ္း ႐ွိပါတယ္.. တစ္လခံ ထိုးေဆး ကို ရာသီ လာတဲ့ ေန႔မွ ၅ ရက္ အတြင္း ထိုးရ ျပီး ၄ပတ္ (၂၈ ရက္) တစ္ၾကိမ္ ထိုးရပါမယ္.. သားသမီး ျပန္လို ခ်င္ပါက အမ်ား စုမွာ ေဆးရပ္ျပီး ၃ လ အတြင္း ကိုယ္၀န္ ျပန္ရ တတ္ပါတယ္.. ေဘးထြက္ ဆိုးက်ဳိး မ်ား အေနျဖင့္ ေန႔စဥ္ေသာက္ တားေဆး ကဲ့သို႔ ပ်ဳိ႕ျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ တတ္ျခင္း၊ ရင္သား နာက်င္ တတ္ျခင္း၊ ကိုယ္ အေလးခ်ိန္ အနည္းငယ္ တိုးတတ္ျခင္း၊ ေသြး အနည္းငယ္ ဆင္းတတ္ျခင္း တို႔ျဖစ္ ေပၚတတ္ ပါတယ္.. ေန႔စဥ္ေသာက္ ေဆးလံုးနဲ႔ တစ္လခံ ထိုးေဆး စတင္ သံုးစြဲ လို႔ ေအာက္ပါ လကၡဏာ ေတြ ျပခဲ့ရင္ ဆရာ၀န္ နဲ႔ တိုင္ပင္ ကုသ ရပါမယ္..
    
    
    
    • ျပင္းထန္စြာ ရင္ဘတ္ေအာင့္ျခင္း၊
    • ေခါင္းျပင္းထန္စြာ ကိုက္ျခင္း၊
    • မ်က္စိမႈန္၀ါးျခင္း - ကြယ္ျခင္း၊
    • ေပါင္ေျခသလံုး ၾကြက္သား ျပင္းထန္စြာ နာက်င္ျခင္း တို႔ ျဖစ္ပါတယ္..
• ၃လခံ သေႏၶတားထိုးေဆး (3 month Injection)
  
  
  
  • ၃လခံ ထိုးေဆး တြင္ Medroxyprogesterone Acetate 150 mg ပါ၀င္ ပါတယ္.. ေန႔စဥ္ ေသာက္ေဆး၊ တစ္လခံ ထိုးေဆး နည္းတူ မွန္ကန္ စြာ စနစ္ တက် သံုးစြဲ ပါက ကိုယ္၀န္ကို ၉၉.၇ % ထိ ကာကြယ္ ႏိုင္စြမ္း ႐ွိပါတယ္.. ရာသီ လာတဲ့ ေန႔မွ ၅ ရက္ အတြင္း ထိုးရ ျပီး ၁၂ပတ္ (၈၄ ရက္) တစ္ၾကိမ္ ထိုးရ ပါမယ္.. ၃လခံ ထိုးေဆး ဟာ ႏို႔တိုက္ မိခင္မ်ား သံုးစဲြ ပါက ႏို႔ထြက္မႈ ႏွင့္ ႏို႔အရည္ အေသြး ကို ထိခိုက္ ျခင္း မ႐ွိ သျဖင့္ ကေလး မီးဖြား ျပီး ၆ ပတ္ အၾကာ တြင္ စတင္ သံုးစြဲ ႏိုင္ပါတယ္.. သံုးစြဲ ေနစဥ္ ကာလ အတြင္း ရာသီ ေသြး လစဥ္ မေပၚ ဘဲ ထိန္ေန တတ္ပါတယ္..
• အေရးေပၚ သေႏၶတားေဆး (Emergency Contraception - EC)
  
  
  
  • အေရးေပၚ သေႏၶတားေဆး ကို အကာ အကြယ္မဲ့ လိင္ဆက္ဆံ မႈျပဳျပီး လွ်င္ေသာ္၎၊ လိင္အၾကမ္း ဖက္မႈ ခံရ လွ်င္ေသာ္၎ သံုးစြဲ ရမယ့္ နည္းလမ္း ျဖစ္ပါတယ္.. အေရးေပၚ သေႏၶ တားနည္း တြင္ ေသာက္ေဆး ႏွင့္ သားအိမ္ တြင္းထည့္ ပစၥည္း (IUD) ဆိုျပီး (၂)မ်ဳိး ႐ွိပါတယ္.. ေသာက္ေဆးတြင္ (၂) မ်ဳိး႐ွိ၍ ေဟာ္မုန္း တစ္မ်ဳိး တည္းပါ (Progestin only EC) ေသာက္ေဆး နဲ႔ ေဟာ္မုန္း ႏွစ္မ်ဳိးပါ (Estrogen + Progestin EC) ေသာက္ေဆး တို႔ ျဖစ္ပါတယ္.. ေဟာ္မုန္း တစ္မ်ဳိး တည္းပါ (Progestin only EC) ေသာက္ေဆး တစ္လံုးတြင္ Levonorgestrel 0.75 mg ပါ၀င္ျပီး အကာ အကြယ္မဲ့ လိင္ဆက္ ဆံမႈ ျပဳျပီး ၅ ရက္ (၁၂၀ နာရီ) အတြင္း ေစာႏိုင္ သမွ် ေစာေအာင္ ေသာက္သင့္ ပါတယ္.. ေစာစီးစြာ ေသာက္သံုး ပါက ကိုယ္၀န္ကို တားဆီး ေပးႏိုင္မႈ ရာခိုင္ႏႈန္း မ်ားျပီး ေနာက္က် ေသာက္ ပါက တားဆီး ႏိုင္မႈ ရာခိုင္ႏႈန္း တျဖည္းျဖည္း က်ဆင္း လာပါတယ္.. ေဆး ၂ လံုး ကို တျပိဳင္နက္ ေသာက္ရ မွာျဖစ္ျပီး အကယ္၍ ေသာက္ျပီး ၂ နာရီ အတြင္း အန္ပါက ေနာက္ထပ္ အလားတူ ေဆး ၂ လံုး ကို ထပ္မံ ေသာက္ရ ပါမယ္.. ပ်ဳိ႕အန္ျခင္း သက္သာ ေစရန္ အစာစား ျပီးမွ ေသာက္သင့္ ပါတယ္.. ေဟာ္မုန္း ႏွစ္မ်ဳိးပါ အေရးေပၚ ေသာက္ေဆး တစ္လံုး စီတြင္ Ethinylestradiol 0.1 mg (အီစထ႐ိုဂ်င္) ႏွင့္ Levonorgestrel 0.5 mg (ပ႐ိုဂ်က္စတင္) ပါ၀င္ ပါတယ္.. သံုးစြဲ နည္းမွာ ပထမ တစ္လံုးကို အကာ အကြယ္မဲ့ လိင္ဆက္ ဆံမႈ ျပဳျပီး ၃ ရက္ (၇၂ နာရီ) အတြင္း ေသာက္ရ မွာျဖစ္ျပီး ဒုတိယ တစ္လံုးကို ၁၂ နာရီ ျခားျပီး ထပ္မံ ေသာက္ရ မွာျဖစ္ ပါတယ္.. ေဟာ္မုန္း တစ္မ်ဳိး တည္းႏွင့္ ႏွစ္မ်ဳိးပါ အေရးေပၚ တားေဆး မ်ားကို ႏႈိင္းယွဥ္ ၾကည့္ပါက ကိုယ္၀န္ တားဆီး ႏိုင္မႈ ၈၅% ႏွင့္ ၇၅% ၊ ပ်ဳိ႕အန္ ျခင္းဟာ ေဟာ္မုန္း ႏွစ္မ်ဳိး ပါ ေသာက္ေဆး သံုးပါက ပိုမို ျဖစ္ပြား တတ္ေသာ ေၾကာင့္ ေဟာ္မုန္း တစ္မ်ဳိးတည္း ပါေဆးကို ေ႐ြးခ်ယ္ သံုးစဲြ သင့္ပါတယ္.. ျမန္မာ ႏိုင္ငံ တစ္၀ွမ္း ႐ွိ 'ေန' ေဆးခန္း (Sun Clinics) မ်ားတြင္ ေဟာ္မုန္း တစ္မ်ဳိး တည္းပါ (Progestin only EC) ေသာက္ေဆး ကို OK EC တံဆိပ္ အေနျဖင့္ အရည္ အေသြးျပည့္ ေဆး ရ႐ွိ ႏိုင္ပါတယ္.. သားအိမ္ တြင္းထည့္ ပစၥည္း (IUCD) ကို အကာ အကြယ္မဲ့ လိင္ဆက္ ဆံမႈ ျပဳျပီး ၅ ရက္ (၁၂၀ နာရီ) အတြင္း ထည့္ျခင္း ျဖင့္ အေရး ေပၚ သေႏၶ တားနည္း အျဖစ္ သံုးစြဲ ႏိုင္ပါတယ္..
• အေရျပားေအာက္ သေႏၶတားပစၥည္း ထည့္ျခင္း (Contraceptive Implant)
  
  
  
  • အသံုးမ်ား ေသာ ပစၥည္းမွာ Norplant-2 (Jadelle) ျဖစ္ျပီး (2.5 mm × 43 mm) အ႐ြယ္ စီလီကြန္ အိတ္ေလး (Silicone rods) ႏွစ္ခု ပါ႐ွိ ပါတယ္.. တစ္ခုစီ တြင္ levonorgestrel 75 mg (ပ႐ိုဂ်က္စတင္) ပါ႐ွိျပီး လက္ေမာင္း အေရျပား ေအာက္ထည့္ သြင္း ရပါတယ္.. ထည့္ျပီး ၂၄ နာရီ တြင္ အာနိသင္ အစြမ္း ရ႐ွိ ေစျပီး တစ္ခါ ထည့္ထား လွ်င္ ၅ ႏွစ္ထိ အာနိသင္ ႐ွိပါတယ္.. သားသမီး ျပန္လို ခ်င္တဲ့ အခါ (သို႔) အျခား သားဆက္ ျခားနည္း ေျပာင္းသံုး ခ်င္တဲ့ အခါ အခ်ိန္ မေ႐ြး ျပန္ထုတ္ ႏိုင္ပါတယ္..

ေဟာ္မုန္း မသံုးေသာ သားဆက္ျခားနည္းမ်ား (Non-hormonal Methods)

• သားအိမ္ တြင္းထည့္ ပစၥည္း (Intrauterine Contraceptive Device - IUCD @ IUD)
  
  
  
  • သားအိမ္ တြင္းထည့္ ပစၥည္း အမ်ဳိး အစား (၂) မ်ဳိး႐ွိ ပါတယ္.. တစ္မ်ဳိးမွာ ေဟာ္မုန္း မပါ ႐ွိဘဲ သန္႔စင္ ေသာေၾကးနီ ၀ါယာမ်ား ရစ္ပတ္ ထားေသာ T ပံုသဏၭာန္ ပစၥည္း ျဖစ္ျပီး ေနာက္တစ္မ်ဳိး မွာ Levonorgestrel (ပ႐ိုဂ်က္ စတင္) ေဟာ္မုန္း ပါ၀င္ေသာ ပစၥည္း တို႔ျဖစ္ ပါတယ္.. အသံုး အမ်ား ဆံုးမွာ ေဟာ္မုန္း မပါေသာ ပစၥည္း ျဖစ္ျပီး တစ္ခါ ထည့္ထား လွ်င္ ၅ ႏွစ္ထိ ကာကြယ္ ႏိုင္စြမ္း ႐ွိပါတယ္.. သားဥ အိမ္ကင္ဆာ ႐ွိသူမ်ား၊ လိင္မွ တစ္ဆင့္ ကူးစက္ ေရာဂါ ႐ွိသူမ်ား (STIs)၊ ပိုး၀င္ သားေလွ်ာ ျခင္းျဖစ္ ပြားသူမ်ား၊ ေသြးဆင္း မ်ားသူမ်ား၊ သားအိမ္ ေခါင္း ကင္ဆာ ျဖစ္ပြား သူမ်ား၊ သားအိမ္ တြင္း ကင္ဆာ ျဖစ္ပြား သူမ်ား၊ သားအိမ္ မူမမွန္ ျဖစ္ေန သူမ်ား၊ သားအိမ္ ၀န္းက်င္ တီဘီ ေရာဂါ ပ်ံ႕ႏွံ႔ ကူးစက္ သူမ်ား ဟာ သားအိမ္ တြင္း သေႏၶတား ပစၥည္း ထည့္ရန္ မသင့္ေတာ္ သူမ်ား ျဖစ္ပါတယ္..
• ကြန္ဒံုး အသံုးျပဳျခင္း (Condom)
  
  
  
  • ကြန္ဒံုး အသံုး ျပဳျခင္းဟာ သားဆက္ ျခားျခင္း အတြက္ တြင္သာမက လိင္မွ တစ္ဆင့္ ကူးစက္ တတ္ေသာ ေရာဂါ မ်ားကို လည္း ကာကြယ္ ေပးႏိုင္ေသာ ပစၥည္း ျဖစ္ပါတယ္.. မွန္ကန္ ေသာ နည္းလမ္း ျဖင့္ စနစ္ တက် သံုးစြဲ ပါက အထက္ပါ လုပ္ငန္း (၂) မ်ဳိးလံုးကို ထိေရာက္ စြာ ကာကြယ္ ႏိုင္ပါတယ္.. ကြန္ဒံုး တြင္ အမ်ဳိးသား သံုး ကြန္ဒံုး ႏွင့္ အမ်ဳိးသ မီးသံုး ကြန္ဒံုး ဆိုျပီး (၂) မ်ဳိး ႐ွိပါတယ္..အေျခ အေန ေပၚမူ တည္၍ တစ္ဦးဦး က သံုးစြဲ သင့္ျပီး ႏွစ္မ်ဳိး စလံုးကို ႏွစ္ဦး စလံုးက တစ္ျပိဳင္နက္ မသံုး စြဲသင့္ပါ..

အထက္ပါ နည္းလမ္း မ်ားအျပင္ အျခား အသံုးနည္း ေသာ နည္းလမ္းမ်ား ႐ွိေသး ေသာ္လည္း မေဖာ္ျပ ေတာ့ပါ.. နည္းလမ္း မ်ား အေၾကာင္း ကို သိ႐ွိ ႐ံုသာ ျဖစ္ျပီး အေသး စိတ္ကို မူ ဆရာ၀န္ ႏွင့္ တိုင္ပင္ ေဆြးေႏြး သင့္ပါေၾကာင္း ေရးသား လိုက္ရ ပါတယ္.. စာဖတ္သူ မ်ား ေဘးဘယာ အေပါင္း မွကင္း ေ၀းႏိုင္ ပါေစ...။

References;
http://en.wikipedia.org/wiki/Birth_control
http://en.wikipedia.org/wiki/Norplant
http://en.wikipedia.org/wiki/Intrauterine_device